FILUM TERMINALE

Ostatnia aktualizacja: 27/12/2024, Dr. Miguel B. Royo Salvador, Arztnummer: 10389. Neurochirurga i neurologa.
 
 

W tej części chcemy pokrótce przedstawić prawidłową anatomię ośrodkowego układu nerwowego, a tym samym więzadła, które może mieć tak wiele konsekwencji dla zdrowia naszych pacjentów. Celem jest zapewnienie im lepszego zrozumienia reperkusji, jakie ich stan może mieć na różne zespoły i patologie, które leczymy.

Instytut Chiari & Syringomielia & Scoliosis w Barcelonie (ICSEB) i jego zespół neurochirurgiczny specjalizują się w schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego związanych z więzadłem Filum Terminale.

Odkrycia Dr. M.B. Royo Salvadora prowadzone przez ostatnie 50 lat potwierdziły, że Filum Terminale, wywiera dużą trakcję na rdzeń kręgowy, powodując Chorobę Filum. W konsekwencji może to być przyczyną jasno określonej grupy chorób, a także być ściśle związane z rozwojem innych diagnoz i ich rokowaniem.

Wprowadzenie: ośrodkowy układ nerwowy i rdzeń kręgowy

Ośrodkowy układ nerwowy (ryc. 1) składa się z dwóch części:

• Mózg: organ znajdujący się wewnątrz czaszki.
• Rdzeń kręgowy: dolna lub ogonowa część osi nerwowej. Ma kształt cylindryczny i znajduje się w kanale kręgowym.

Ryc. 1

Mózgowie dzieli się na mózg, móżdżek i pień mózgu.

Mózg i rdzeń kręgowy owinięte i chronione są trzema błonami, czyli oponami mózgowymi,  które od wewnątrz na zewnątrz to opona miękka, pajęczynówka i opona twarda. Określają dwie przestrzenie pośrednie: przestrzeń wewnątrzpajęczynówkowa lub podpajęczynówkowa zawierająca płyn mózgowo-rdzeniowy (CSF) ma za zadanie amortyzować, chronić, nawadniać, odżywiać i drenować centralny układ nerwowy; przestrzeń podtwardówkowa to druga przestrzeń, znajdująca się pod oponą twardą.

Pień mózgu łączy mózg z rdzeniem kręgowym. Składa się ze śródmózgowia, mostu i rdzenia przedłużonego.

Rdzeń kręgowy rozciąga się od rdzenia przedłużonego – znajdującego się w otworze wielkim czaszki – aż do pierwszego kręgu lędźwiowego. Jest elastyczny, sprężysty i białawy. Podąża za kręgosłupem, dostosowując się do jego ruchów, nie dotykając kości, ponieważ jest otoczona oponami mózgowymi i płynem mózgowo-rdzeniowym.

Istotę szarą możemy obserwować w przekroju poprzecznym rdzenia kręgowego, na poziomie centralnym. Składa się ona z dwóch bocznych kolumn połączonych szarą spoidłem otaczającym kanał centralny (szpikową kontynuację układu komorowego mózgu), tworząc kształt motyla, czyli litery „H”, otoczonej istotą białą.

Kanał kręgowy dzieli się wzdłużnie na określone segmenty szpikowe zwane metamerami. Z każdego metameru przez otwory międzykręgowe wychodzi para nerwów rdzeniowych. Rdzeń kręgowy łączy się z obwodowym układem nerwowym za pomocą 31/33 par nerwów rdzeniowych.

Rdzeń kręgowy zwęża się w stożku rdzeniowym na poziomie lędźwiowym. W traktatach dotyczących anatomii człowieka i większości publikacji stożek rdzenia kręgowego znajduje się na poziomie przestrzeni międzykręgowej L1-2. W badaniach przeprowadzonych w Hiszpanii, ze względu na specyfikę etniczną, dwóch autorów posiadających odpowiednie publikacje określiło lokalizację stożka rdzenia na poziomie T12-L1.

Kompleks korzeni nerwowych rdzenia, odpowiadający czterem ostatnim segmentom lędźwiowym, krzyżowym i ogonowym, bez rdzenia kręgowego, tworzy ogon koński, przypominający koński ogon.

Anatomia Filum Terminale

Centralny układ nerwowy zaczyna się rozwijać w trzecim tygodniu ciąży. Proces ten (neurulacja) prowadzi do powstania cewy nerwowej, która z kolei tworzy stożek rdzeniowy i komorę końcową i prowadzi do powstania prymitywnego rdzenia kręgowego.

Wreszcie, w 38 dniu ciąży, następuje różnicowanie wsteczne i tworzy się filum terminale. Od dziewiątego tygodnia istnienia ludzkiego embrionu rozpoczyna się dysharmoniczny wzrost pomiędzy kręgosłupem a rdzeniem kręgowym. Dwa różne hormony stymulują wzrost, a struktura Filum terminale spowalnia go. Prowadzi to do mechanicznego konfliktu, który w skrajnych przypadkach przekłada się na Chorobę Filum.

Filum Terminale (ryc. 2-3) to włókno o grubości 2 mm i długości około 20 cm, które rozciąga się od dolnego końca stożka rdzeniowego aż do grzbietowej strony kości ogonowej, gdzie jest unieruchomione i pozostaje na swoim miejscu. Składa się z tkanki włóknistej, która łączy się z oponą miękką i otoczona jest oponą twardą aż do jej przyczepu na poziomie S2. Do jego zewnętrznej powierzchni przylegają włókna nerwowe.

Centralny kanał rdzenia kręgowego rozciąga się na 5-6 cm do wnętrza Filum Terminale.

Ryc. 2 i 3. Filum Terminale, po lewej: strzałkowy przekrój kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowo-guzicznego; po prawej: stożek rdzenia kręgowego z otworem opony twardej, korzenie nerwowe lędźwiowo-krzyżowe lub tzw. ogon koński.

Więzadło składa się z górnej i dolnej części:

• Górna część, czyli filum terminale internum, ma długość około 15 cm i sięga poziomu dolnej krawędzi drugiego kręgu krzyżowego. Znajduje się w worku oponowym i otoczona jest nerwami tworzącymi ogon koński.
• Dolna część, czyli filum terminale externum, przylega do opony twardej i jest przez nią pokryta; rozciąga się od wierzchołka worka oponowego na poziomie S2 do tylnej części pierwszego i drugiego odcinka kości ogonowej.

BIBLIOGRAFIA

1. Mercedes Arias, Alfonso Iglesias, Beatriz Nieto, Cristina Ruibal, Jorge Mañas, Rosa Martínez Presentación del tema: “Patología del filum terminale “Una mirada atrás” Unidad de Diagnóstico por Imagen (GALARIA) Complejo Hospitalario Universitario de Vigo
2. Dr. Miguel B. Royo Salvador (1996), Siringomielia, escoliosis y malformación de Arnold-Chiari idiopáticas, etiología común (PDF). REV NEUROL (Barc); 24 (132): 937-959.
3. Dr. Miguel B. Royo Salvador (1996), Platibasia, impresión basilar, retroceso odontoideo y kinking del tronco cerebral, etiología común con la siringomielia, escoliosis y malformación de Arnold-Chiari idiopáticas (PDF). REV NEUROL (Barc); 24 (134): 1241-1250
4. Dr. Miguel B. Royo Salvador (1997), Nuevo tratamiento quirúrgico para la siringomielia, la escoliosis, la malformación de Arnold-Chiari, el kinking del tronco cerebral, el retroceso odontoideo, la impresión basilar y la platibasia idiopáticas (PDF). REV NEUROL; 25 (140): 523-530
5. M. B. Royo-Salvador, J. Solé-Llenas, J. M. Doménech, and R. González-Adrio, (2005) “Results of the section of the filum terminale in 20 patients with syringomyelia, scoliosis and Chiari malformation“.(PDF). Acta Neurochir (Wien) 147: 515–523.
6. M. B. Royo-Salvador (2014), “Filum System^® Bibliography” (PDF).
7. M. B. Royo-Salvador (2014), “Filum System^® Guía Breve”.